تاریخ انتشار: ۲۵ آذر ۱۴۰۴، ساعت ۸:۴۲

می‌اندیشم، پس وکیل خوبی هستم! 

🔹صاحبان اندیشه در باب اهمیت و جایگاه پژوهش در علوم گوناگون بسیارسخن گفته و قلم فرسوده اند ؛ ما نیز نامگذاری هفته پیش رو به نام پژوهش را فرصتی مغتنم شمرده و بر اهمیت پژوهش در امر وکالت، نکته ای نه به قصد آموزش، که به نیت یادآوری به خود و سایر دوستان متذکر میشویم ؛ چه آنکه اساساً انسان در نهان خود تمام نیکی ها را می داند و به حکم ذات فراموشکار، گرد غبار بر آن می نشیند و از این رو خداوند قادر متعال به پیام آور خویش میفرماید: « فذکّر إنما أنت مذکّر»

🔹زمانی رنه دکارت گفت «می‌اندیشم، پس هستم»؛ ترجمان این جمله در حرفه وکالت در روزگار ما که به لطف دوستان نامهربان هر روز بر تعداد وکلا افزوده میشود، آن است که احراز عنوان وکالت گرچه آسان است، لیک شاخص بودن در امر وکالت ، مستلزم اندیشیدن و در باب اندیشه های دیگران پژوهیدن است.

🔹پژوهش در حرفه وکالت نه یک فعالیت جانبی و کم اهمیت، که ضرورتی بنیادین برای حفظ کیفیت، اعتبار و کارآمدی این حرفه است؛ حرفه‌ای که با جان، مال، آزادی و حیثیت مردم سر و کار دارد و کوچک‌ترین ضعف در استدلال که میتواند منجر به نتایج بسیار ناگوار در مسیر رسیدگی قضایی و تضییع حق صاحب حقی شود، نتیجه عدم تفکر در دانسته های خویش یا عدم تأمل در اندیشه ها ، دانسته ها و تألیفات دیگران است؛ وکیل در جایگاهی ایستاده که باید همواره آماده رویارویی با تغییرات قانونی، تحولات قضایی و دگرگونی روابط پیچیده اجتماعی باشد و این آمادگی تنها از مسیر پژوهش و تفکرمداوم حاصل می‌شود. پژوهش، افق نگاه وکیل را از ظاهر قانون فراتر می‌برد و او را به عمق مفاهیم، فلسفه وضع مقررات، نقش رویه‌ در شکل‌دهی عدالت و نقاط ضعف و قوت ساختار حقوقی کشور رهنمون می‌کند و از این رهگذر دریچه های جدیدی برای احقاق حق و کشف حقیقت می یابد.

🔹وکیل پژوهشگر نیک می‌داند که صرف آگاهی از مواد قانونی برای دفاع از حقیقت کافی نیست؛ بلکه باید بتواند در ورای هر ماده قانونی، تاریخچه، مبانی، تفسیرهای ارائه‌شده توسط صاحبنظران، دیدگاه قضات نسبت به آن و حتی تجربه‌های قوانین خارجی را ببیند؛ پژوهش منسجم یاریگر وکیل در قلم زدن است تا به‌ جای استنادهای کلی، استدلال‌هایی دقیق، مستند و هدفمند ارائه دهد؛ استدلال‌هایی که بر پایه تحلیل دقیق قوانین، آرای وحدت رویه، نظریات مشورتی، دکترین حقوقی و حتی مطالعات تطبیقی استوار است. از دیگر سو، پژوهش برای وکیل نه فقط ابزار دفاع ، که ابزاری برای نقش‌آفرینی اجتماعی نیز هست. وکلای پژوهشگر، بهتر می‌توانند خلأهای قانونی را شناسایی ، راه‌حل‌های اصلاحی را پیشنهاد ، در نشست‌های علمی و کارگروه‌های تخصصی مشارکت و در مسیر ارتقای نظام حقوقی کشور سهم‌آفرین باشند. از دیگر سو در دنیای وکالت، هر پرونده، خود یک طرح  پژوهشی است؛ از جست‌وجوی پیشینه قانونی و رویه‌ قضایی گرفته تا تحلیل ابعاد اجتماعی ، روانشناختی، شرعی و حتی تاریخی موضوع. در دنیایی که داده‌ها و منابع حقوقی لحظه ‌به ‌لحظه گسترش می‌یابند، تنها وکیل پژوهش‌ورز است که می‌تواند از میان انبوه اطلاعات، آنچه را لازم است استخراج و در ساختار استدلالی خود جای دهد.

🔹وکالت حرفه‌ای پویا، زنده و مسئولیت‌پذیراست و امروز بیش از هر زمان دیگر به پژوهش نیاز دارد ؛ هر وکیل که دل در گرو عدالت دارد و خواهان دفاع مؤثرتر از حقیقت، تحلیل عمیق‌تر از قانون و نقش‌آفرینی گسترده‌تر در جامعه است، راهی جز تکیه بر پژوهش ندارد؛ با وجود این، پژوهش در میان بسیاری از وکلا هنوزبه عنوان یک ضرورت بنیادین نهادینه نشده و اغلب به دلیل فشار کار، کمبود وقت و دشواری دسترسی به منابع کمتر به آن بها می دهند. این موانع البته قابل رفع‌اند؛ برنامه‌ریزی منظم، بهره‌گیری از بانک‌های اطلاعاتی حقوقی، آشنایی با روش‌های نوین پژوهش و همکاری علمی میان وکلا می‌تواند فضای پژوهشی این حرفه را دگرگون سازد. هفته پژوهش یادآور این حقیقت است که پژوهش نه برای کسب عنوان علمی، بلکه برای پاسداری از عدالت و حقوق مردم ضرورت دارد. باشد که آغازی بر تغییر نگرش جامعه حقوقی بر ضرورت پژوهش در حرفه مقدس وکالت گردد.

✍️وکیل،میثم کاظمی ویژه